گروه گزارش: این روزها به لطف اینترنت همه چیز رنگ و بوی سرعت گرفته است. واریز و پرداخت ها، خریدها و حتی ارتباطات هم جور دیگری رقم می خورد. در این میان عرصه حمل و نقل هم از این موهبت تکنولوژی بی نصیب نمانده و تاکسی های اینترنتی هم در میان مردم شهرمان برای خود حسابی جا باز کرده است. محبوبیت و مشهور بودن آن در بین مردم سبب شده که حتی مسافران خارجی برای تردد در سطح شهر از این نوع سرویس ها استفاده کنند.
درآمد میلیارد دلاری!
برای روشن شدن موضوع، به سراغ «اسنپ»، نخستین سرویس هم سفری آنلاین در ایران که از زمستان سال ۱۳۹۳ فعالیت خود را آغاز کرده است، می‌رویم. مالکیت این نرم‌افزار برخلاف شایعات مختلف اعم از پشتیبانی سپاه و… متعلق به گروه اینترنت ایران می‌باشد. برای درخواست خودرو از طریق این اپلیکیشن مسافران پس از مشخص نمودن مسیر سفر، گزینه‌های سفر، انتخاب نوع سرویس و مشاهده هزینه سفر، تقاضای خودرو کرده و این اپلیکیشن به‌طور خودکار مسافرین را با نزدیکترین راننده مرتبط می‌سازد و موقعیت مسافر را به راننده می‌فرستد و راننده در صورت تمایل آن را تأیید می‌کند. همچنین مسافران نیز می‌توانند موقعیت راننده‌ی خود را مشاهده کنند. در اسنپ امکان پرداخت هزینه به هر دو صورت نقدی و غیرنقدی وجود دارد.
پس از آغاز به کار این نرم‌افزار، در برخی موارد باانتقاد صنف تاکسیرانی مواجه گشت و به عملیات تاکسیرانی غیرقانونی، پایین آوردن قیمت و خدمات ناایمن متهم شد. با این وجود اسنپ در دو سال اول فعالیت خود با میانگین رشد ماهیانه ی ۱۰۰ درصدی توانست به یکی از بازیگران اصلی تجارت الکترونیک در ایران تبدیل شود. در حال حاضر نیز با بیش از ۵۰۰ پرسنل تمام وقت، سیصد هزار کاربر به‌عنوان راننده و ۱۰ میلیون کاربر به‌عنوان مسافر توانسته به یکی از سیستم‌های حمل و نقل هوشمند در شهرهای ایران تبدیل شود. که به زعم مدیران اجرایی این نرم افزار با رکورد یک میلیون سفر موفق روزانه، هفتمین استارت‌آپ حوزه حمل‌ونقل آنلاین در دنیاست و ارزش این کسب‌وکار آنلاین را بین ۱٫۴ الی ۱٫۷ میلیارد دلار می باشد. در مجموع کاهش هزینه ۵۰درصدی سفر، کاهش استفاده از خودروی تک سرنشین در سطح شهر، کاهش ترافیک و آلودگی هوا را از مزیت های این سرویس عنوان می کنند. اما بررسی ابعاد مختلف از دیدگاه های استفاده کنندگان و ارائه دهندگان سرویس جالب به نظر می رسد.
تناقض در دیدگاه ها
برای جمع آوری اطلاعات بیشتر مسیر محل کار تا خانه را بهانه کرده و درخواست تاکسی آنلاین می کنم. طول مسیر فرصت خوبی برای کسب نظر راننده سرویس دهنده است. این راننده که از ماشین شخصی برای مسافربری استفاده می کند خود را راننده آژانس معرفی می کند.
وی از کار خود احساس رضایت نسبی دارد و می گوید: سه سالی می شود که در آژانس مشغول هستم و رانندگی و گشتن در خیابان های شهر تبریز بیشتر وقتم را گرفته است. برای ما راننده آژانس ها عضویت در اسنپ یا سایر تاکسی آنلاین ها به صرفه است. در طول مسیر برگشت که مسافر ندارم وقتی مسافری با مسیر برگشت به آژانس به پستم می‌خورد خب خوشحال می شوم. هم از اینکه خالی نمی روم هم اینکه ماشین دیگری برای آن مسافر نیاز نیست و این یعنی کاهش حجم ترافیک و کاهش مصرف سوخت و خیلی هزینه های دیگر…
این راننده ی تبریزی با بیان اینکه مردم آنچنان که باید به این سرویس ها اعتماد ندارند، گفت: این نوع تاکسی گرفتن هم از لحاظ هزینه به صرفه برای مسافر است و هم در وقتشان صرفه جویی می شود در صورتی که مردم هنوز اعتماد کامل به این فرآیند ندارند و استفاده از آن بیشتر در بین جوانان رایج است.
محمد جوان ۳۵ ساله ای است که با تاکسی کار می کند و دو دیدگاه متفاوت را مطرح می‌کند: اسنپ یا تپسی یا هر شرکت دیگر تاکسی یاب از لحاظ این که ما رانندگان را جذب خود می کند برایمان خوب است. در این حالت ما دیگر مجبور نیستیم در خیابان ها دنبال مسافر پانصد تومنی باشیم.
این جوان تبریزی ادامه می دهد: اما آن سوی سکه نرخ پایین کرایه نسبت به مسافت است. شما فکرش را بکنید جابه جا کردن مسافر از این سوی شهر به سمت دیگر آن برای یک مبلغ کم در بلند مدت اصلا به صرفه نیست. چرا که بعد از مدتی استهلاک ماشین بیشتر می شود. اما ما برای اینکه بتوانیم در شغل خود ثابت بمانیم مجبور هستیم عضو این شرکت ها نیز باشیم تا در گردونه رقابت باقی بمانیم.
راننده تاکسی شهرمان جذب و ثبت نام هر نوع ماشینی را نقطه ضعف این فرآیند می داند: هر ماشینی با هر سن و شرایطی که در حال حاضر ثبت نام می‌کند، باید جزوی از سیستم باشد، در حالی که این اقدام همه تلاش‌های سازمان ها و حتی ما را برای کاهش آلودگی هوا در تاکسیرانی و ارگان های مرتبط از میان می‌برد، چراکه هر پراید با هر سن، شرایط، میزان آلودگی می‌تواند تاکسی باشد.
او بر خلاف راننده ی قبلی با اشاره به سهم اسنپ و تپسی در دامن زدن به آلودگی هوا افزود: اینها بیش از تاکسی‌های رسمی شهر کار می‌کنند، چراکه مجهز به سیستم اینترنتی خوبی هستند. عملا میزان کارکرد یک ماشین در نظام تاکسی‌های اینترنتی بیش از تاکسی‌های رسمی شهر است، بنابراین اگر یک خودرویی آلاینده باشد بیش از تاکسی‌های موجود به آلودگی هوا دامن می‌زند.
ایرادات وارده در صنف حمل و نقل
در کنار این دیدگاه ها مسائل دیگری نیز مطرح است که نمی توان ساده از کنار آن رد شد. مانند نداشتن آرم مناسب برای این کار. برای مثال شرکت اسنپ تنها با در اختیار گذاشتن آرم کوچک که اکثرا به آینه ی جلو خودروها -که عمدتا خودروهای شخصی است- متصل می شود، اقدام به شناساندن خودروهای تحت این فرآیند می کند در حالی که این علامت آنقدر کوچک است که در نگاه اول ازآویزهای آینه جلو قابل تشخیص نیست. و به سختی می توان به یک خودروی شخصی عنوان وسیله ی حمل و نقل عمومی را داد. و این در حالی است که اعلام برائت تاکسی رانی از وقوع هر گونه پیشامد، خود جای تامل دارد.
مشکل بعدی که یکی از مثال‌های خطر در حوزه نقض حریم خصوصی در عرصه فناوری ورود و ظهور اپلیکیشن‌های اینترنتی در تلفن‌های همراه است. بسیاری از برنامه‌هایی که مردم مبادرت به نصبشان می‌کنند، دسترسی‌های گسترده‌ای به اطلاعات تلفن‌های همراه دارند. این موضوع در بسیاری از موارد، امر پنهانی نیست و هنگامی که کاربر درصدد نصب برمی‌آید، اپلیکیشن موردنظر به او اخطار می‌دهد که در صورت نصب، برنامه مورد نظر دسترسی‌های شخصی به تلفن همراه اعم از لیست شماره تلفن‌ها، تصاویر، لوکیشن و… را خواهد داشت. و متعاقبا برای نصب این نرم افزار نیز باید چنین فرآیندی طی شود.
و نهایتا اینکه شاید بسیاری از افراد از قیمت های پایین‌تر اسنپ نسبت به تاکسی‌ها و یا آژانس‌ها خرسند باشند و خواهان ادامه فعالیت به همین منوال این شرکت باشند اما آیا این دسته از افراد به این نکته دقت کرده اند که طبق قانون تعزیرات هم گران فروشی جرم است و هم ارزان فروشی؟ شرکتی که با فعالیت در حوزه جا به جایی مسافر در سطح شهر با کاهش چشمگیر قیمت‌ها سعی در جذب مشتریان بیشتر نموده است بیشتر اخلال‌گر در فرآیند کاری این صنف به نظر می رسد. از طرفی با ادامه این روند توسط اسنپ، رانندگانی که شاید فعالیت در اسنپ شغل دوم و سوم آنها باشد در حال ایجاد اخلال در شغل اصلی برخی دیگر که همانا تاکسی داران هستند، می باشند. اگر از دیدگاه صنفی به این قضیه نگاه شود ایرادات فراوانی به طرح وارد است ولی از دید مسافر قطعا اسنپ به واسطه سرعت در حضور در محل و قیمت‌های پایین‌تر خوشایند است ولی اگر همین مسافر خود را در جایگاه یک تاکسی دار قرار دهد قطعا نظرش عوض می شود./فرزانه اسدزاده
