خبر صبح/ گروه دانش و زندگی: با افزایــــش ســــن و هم‌زمــــان با به‌وجود‌آمدن برخی تغییرات در بدن، رابطه ما با غذا به‌عنوان بخش مهمی از فعالیت روزانه که نیاز بدنمان را به مواد مغذی تأمین می‌کند، دستخوش تغییراتی می‌شود. ممکن است در جوانی شما بتوانید انرژی لازم برای فعالیت روزانه را از یک غذای آماده تهیه کنید؛ اما در سالمندی توجه به آنچه برای خوردن انتخاب می‌کنید، ضروری است. تغذیـــــه سالمنـــــدی کلیــــد حفـظ فعالیت‌های ذهنی و جسمی مناسب است. غذای مناســـب می‌تواند توانایی ما را برای داشتن یک سیستم ایمنی خوب و درنتیجه، توانمندشدن برای مبارزه با بیماری‌ها فراهم کند. به‌علاوه، غذا با تأمین انرژی موردنیاز باعث می‌شود تا ناتوانی‌های حاصل از افزایش سن در افراد کمتر شود. حالا باید دید چه مشکلاتی بر سر راه تغذیه مناسب و سالمِ افراد سالمند وجود دارد؟ در این زمینه، دکتر بهمن محمدی، متخصص تغذیه توضیح می‌دهد:
سالمندان و تغذیه مناسب
مشکلاتی که بر سر راه تغذیه مناسب و سالم افراد سالمند وجود دارد، به سه دسته اصلی طبقه‌بندی می‌شود: مشکلات روحــی‌‌روانـــی، مشکلات مربوط به شرایط زندگی و مشکلات جسمی براثر تغییر شرایط زندگی. مثلا ممکن است سالمند تنها آشپزی بلد نباشد یا اساسا از آشپزی‌کردن خوشش نیاید یا ممکن است سالمندانی باشند که درآمد کافی ندارند و از عهده خرید مواد غذایی مناسب برنیایند و نتوانند مخارج لازم برای تهیه یک غذای سالم را بپردازند و حالا به سایر مشکلات اشاره می‌کنم.
کاهش تحرک بدنی
معمولا چه به دلیل افزایش سن و چه به دلیل بروز برخی از بیماری‌ها توانایی تحرک بدنی در سالمندان کاهش پیدا می‌کند. در چنین شرایطی تلاش برای تهیه غذا ممکن است به کاری سخت تبدیل شود.
کاهش سوخت‌وساز بدن
هم‌زمان با تغییرات ناشی از افزایش سن به ازای هرسال بعد از ۴۰ سالگی سوخت‌وساز بدن کم می‌شود. به همین دلیل، اگر همچنان سالمندان به خوردن غذا به مقداری که قبل از آن و در دوران جوانی عادت داشته‌اند، ادامه دهند، اضافه‌وزن پیدا خواهند کرد و کم شدن تحرک بدنی این اضافه‌وزن را تشدید می‌کند.
تغییر ذائقه و اشتها
با بالارفتن سن، حس‌های بویایی و چشایی ضعیف می‌شوند و ممکن است آن‌ها متوجه سوختن غذا نشوند یا اینکه ممکن است بوی ماندگی غذا را تشخیص ندهند و در معرض مسمومیت غذایی قرار بگیرند. به‌علاوه، ممکن است به همین علت بیشتر از مقدار مورد نیاز ادویه به غذا اضافه کنند، درحالی‌که نیاز آن‌ها به مصرف مثلا نمک در دوران سالمندی بسیار کم شده است. کم‌شدن اشتها در دوران سالمندی علل مختلفی دارد. احساس تنهایی و افسردگی باعث بی‌میلی به غذا می‌شود. عوارض جانبی بعضی از داروها که برای بیماری‌های خود استفاده می‌کنند نیز می‌تواند علت دیگری برای کاهش اشتها باشد. از طرف دیگر، ممکن است آن‌ها طعم غذای رژیمی را که باید استفاده کنند دوست نداشته باشند و به همین دلیل، رغبتی برای مصرف آن نداشته باشند.
مشکل در هضم غذا
به دلیل تغییرات دستگاه گوارش معمولا ترشح اسید معده کاهش پیدا می‌کند. کاهش اسید معده هضم و جذب بعضی از ویتامین‌ها و املاح مهم را با مشکل روبه‌رو می‌کند و ممکن است سالمندان به کمبود آن‌ها مبتلا شوند. ویتامین‌هایی مثل ویتامین B6 و B12 و اسیدفولیک از این گروه هستند. این ویتامین‌ها در تأمین انرژی و حفظ هوشیاری ذهنی، تأمین سلامت سیستم گردش خون و تقویت حافظه نقش اساسی دارند.
عوامل روانی
عوامل روحی و روانی مثل تنهایی و افسردگی بر تغذیه سالمندان اثر می‌گذارد. در بعضی از افراد این مشکلات باعث نخوردن غذا و در بعضی باعث پرخوری می‌شود. اگر فشار روحی از این بابت احساس می‌کنند، بهتر است با یک متخصص مشورت کنند.
توصیه‌های تغذیه‌ای
اگر سالمندان به علت مشکلات دندانی و دهانی نمی‌توانند غذا را بجوند، باید به‌جای میوه‌های تازه از آب‌میوه و میوه نرم‌شده، کمپوت، پالوده سیب، هلو و گلابی و به‌جای سبزی‌های خام از آب سبزی‌ها (آب‌هویج) و سبزی‌های پخته و له‌شده استفاده کنند. بهتر است بدانید به‌جای گوشت، گوشت چرخ‌کرده، تخم‌مرغ، شیر، پنیر، ماست و غذاهایی که با شیر درست می‌شوند، انتخاب‌های راحت‌تری برای خوردن هستند. به‌جای نان‌های ضخیم و غیرقابل جویدن که خوردنشان سخت است، از غلات پخته مانند خوراک لوبیا یا غلات، برنج، کلوچه‌های نرم و نان لواش استفاده کنند. در ضمن برگرداندن غذا از معده، گاز زیاد معده و دیگر مشکلات معده ممکن است سبب شود سالمندان از مصرف برخی مواد غذایی امتناع کنند. این خودداری سبب محرومیت آن‌ها از برخی مواد مغذی مانند ویتامین‌ها، کلسیم، فیبر و پروتئین می‌شود. اما ممکن است این گروه سنی مشکلاتی در خرید مواد غذایی داشته باشند. شاید نمی‌توانند رانندگی کنند یا قادر به پیاده‌روی یا ایستادن به مدت طولانی نباشند. در این صورت بهتر است از مغازه‌های محله خود بخواهند که سفارش‌هایشان را به منزل بیاورند. برخی از سوپرمارکت‌ها سرویس رایگان دارند و برخی بابت این سرویس هزینه‌ای دریافت می‌کنند. ممکن است برخی رابطان بهداشت یا افرادی در محله داوطلب کمک در تهیه مواد غذایی برای آن‌ها باشند. همچنین می‌توانند از مغازه‌های محل خود در یافتن این افراد و تهیه مواد غذایی خود کمک بگیرند یا از اعضای خانواده یا همسایگان خود بخواهند برای آن‌ها خرید کنند و یا گاهی از بعضی شرکت‌های خدماتی کارگرانی را به مدت چند ساعت استخدام کنند تا کارهایشان را انجام دهند و برایشان خرید کنند؛ حالا هم که پیک برای ارائه خرید وجود دارد. هرچند غذای خانگی حرف اول را می‌زند، اما اگر نمی‌توانند آشپزی کنند و ممکن است برای طبخ غذا با مشکلاتی مواجه شوند. مثلا بلندکردن ظروف استیل، قابلمه و ماهیتابه و ایستادن به مدت طولانی حین آشپزی برایشان دشوار باشد، راه‌حل این است که برای آشپزی از دستگاه پخت سریع مانند زودپز استفاده کنند. البته بهترین روش پخت غذا برای آن‌ها بخارپزکردن و آب‌پزکردن است. غذای خــود را به‌صورت گروهی تهیه و میل کنند تا از مشارکت دیگران نیز در تهیه غذا بهره‌مند شوند. چرا که زندگی در نزدیکی فرزندان و آشنایان سبب می‌شود از کمک آنان در تهیه غذا سود ببرند.
احساس تنهایی در دوران سالمندی می‌تواند عاملی برای بی‌اشتهایی باشد و حتی این حس تنهایی مانع می‌شود تا تنها فقط برای خودشان آشپزی کنند. شاید غذاها به نظر آن‌ها خیلی بی‌مزه یا حتی بدمزه باشد، این مسئله ممکن است به علت استفاده از داروهایی باشد که مصرف می‌کنند و یا یک مشکل طبیعی به علت بالا رفتن سن و کم‌شدن حساسیت ذائقه آن‌ها باشد. برای حل این مشکل تا حد امکان، غذا را در کنار اعضای خانواده یا دوستان خود صرف کنند. گروهی را با سایر دوستان سالمند خود تشکیل دهند و غذای خود را به شکل دوره‌ای در کنار هم صرف کنند. با پزشک خود در مورد داروهایشان مشورت کنند تا در صورت تأثیر آن‌ها روی اشتها، داروها را تغییر دهند. با افزودن انواع ادویه‌جات، چاشنی‌های گیاهی و آب‌لیمو به غذا، طعم غذا را مطلوب‌تر کنند تا اشتهایشان برای غذا تحریک شود.اگر مشکلات مالی در خرید مواد غذایی با کیفیت بالا موجب می‌شود سالمندان با مشکلات تغذیه‌ای مواجه شوند، برای مقابله، غذاهای ارزانی را که جانشین‌های هر گروه اصلی از مواد غذایی‌اند تهیه کنند. مثلا از حبوبات یا تخم‌مرغ به‌جای گوشت استفاده کنند.به‌جای خرید میوه‌های گران‌قیمت، میوه‌های ارزان‌تری را که اغلب در بازار میوه موجود است، خریداری کنند. حتی اگر اندازه میوه کوچک باشد، حاوی همان ویتامین‌ها و املاحی است که انواع درشت دارد.
