گروه جامعه/ محسن شهبازی: یک نقل قول از یک نویسنده به نام «مارک تواین» هست که می گوید: «یک دروغ می تواند در سراسر جهان سفر کند در حالی که حقیقت در حال پوشیدن کفش‌هایش است!» این روزها که جامعه ایران در وضعیت نه چندان مناسب ناشی از کرونا از یک سو و اوضاع نابسامان اقتصادی از سوی دیگر به سر می‌برد؛ شبکه‌های اجتماعی بستری برای ابراز همدردی و انتشار و اشتراک انواع و اقسام پیام‌ها شده است. در واقع مردم گمان می‌کنند با اشتراک برخی پیام‌ها و اخبار غیررسمی می‌توانند به سهم خود گامی در التیام دردها و رفع کمبودها بردارند. این حسن نیت اگر چه قابل تحسین است؛ اما فقدان آموزش‌های رسانه‌ای و سواستفاده رسانه‌های معاند باعث می‌شود تا در اینگونه موارد فضای مجازی نه تنها در کاهش بحران موثر واقع نشود بلکه خود به بحران جدیدی برای کشور تبدیل شود؛ اما چه باید کرد؟ ما در ادامه به چند نکته مهم رسانه‌ای برای کمتر آسیب دیدن در این حوزه اشاره خواهیم کرد با این توضیح که این نوشتار معطوف به برخی وظایف توده مخاطبان در استفاده از رسانه های جدید در زمان بحران می‌باشد. بدیهی است متولیان سیاست‌گذاری رسانه‌ای بحران و مدیران و خبرنگاران رسانه‌ها وظایف مهم‌تری نسبت به وظایف مخاطبان به عهده دارند تا مانع از گرایش مردم به رسانه‌های بیگانه و رونق گرفتن بازار اخبار غیررسمی شوند.
قبل از اشتراک گذاری فکر کنید
آیا این پیام می‌تواند گرهی از بحران بگشاید یا بر نگرانی‌ها دامن می‌زند و اضطراب‌ها را می‌افزاید؟ یقین داشته باشید اگر منبع شما دست اول نیست افراد دیگری هستند که پیش از شما این پیام را دیده‌اند و آن را منتشر خواهند کرد، پس دست نگه دارید و به یاد داشته باشید که انتشار یک پیام برای اولین بار باعث افتخار نیست.
به منبع پیام دقت کنید
از رسانه‌های احساسگرا دوری کنید و به رسانه‌هایی که سابقه آنها نشان می‌دهد که با مقاصد سیاسی و جناحی خبر و تحلیل منتشر می‌کنند با دیده تردید بنگرید. در بحران‌ها و حوادث برخی رسانه‌های سیاسی و جناحی می‌کوشند طیف مقابل را در از دست رفتن جان قربانیان مقصر نشان دهند؛ در واقع آنها به جای همدلی جان مردم را خمیرمایه نان جناح و گروه خود می‌سازند و با فرصت‌طلبی صحنه بحران را به عرصه انتقام‌های سیاسی بدل می‌کنند؛ پس پیام‌هایی را که ادبیات کینه‌توزانه و غیرمنصفانه دارد بایکوت کنید.
به منبع اولیه دست پیدا کنید
خبرهایی که با تحلیل آغشته است و خود از منبع دیگری برداشت و تقطیع شده را بازنشر نکنید. به نسخه‌های تدوین شده اعتماد نکنید. اگر در پیام به منبع اولیه اشاره شده است با جست وجو کردن؛ ردیابی را تا رسیدن به منبع اولیه ادامـــه دهیــد، مطمئن باشیــد در طی بازنشــرهای مختـلــف پیـــــام دستـخــوش تغییـــرات فـــراوانی شـــده است. بازنشر از منبع اصلی از ایجاد تصاعد در تغییرات پیام پیشگیری می‌کند و به کم شدن سرعت شایعات کمک می کند.
مقایسه کنید
اگر به خبر جذاب و یا تحلیل متفاوتی دست پیدا کردید قبل از انتشار آن و یا اظهار نظر و ثبت کامنت درباره آن، نظرات رسانه‌های طیف مقابل را هم بخوانید، شاید پای استدلال‌های ناگفته‌ای در میان باشد که با خواندن آنها می‌توانید منصفانه‌تر اظهار نکنید و از افتادن در دام دو قطبی‌های سیاسی که منجر به فراموشی بحران اصلی می‌شود در امان بمانید.
جزئی نگر باشید و مشورت کنید
به جای اینکه فقط زیرنوشت پیام که توسط منتشر کننده نگارش شده است را ملاک قضاوت درباره محتوای پیام قرار دهید، خودتان نیز به جزئیات تصاویر، ویدئوها و صداها با دقت توجه کنید و سعی کنید با بدبینی تضادها و ابهامات داخل پیام را شناسایی کنید، قبل از اینکه پیام‌های مشکوک را در گروه‌ها بازنشر کنید اصالت آن را از دوستان مطلع خود به صورت خصوصی جویا شوید.
اخبار را با فاصله زمانی زیادتری چک کنید
چندین بار در روز اخبار را چک کنید به جای اینکه این کار را هر چند دقیقه انجام دهید، زمان بدهید تا جزئیات کامل‌تری پدیدار شوند و گزارش‌های اشتباه رد شوند. به حقیقت فرصت بدهید تا کفش‌هایش را بپوشد.
