گروه فرهنگ و هنر/ شیوا صفری: وقتی به بیان مشکلات و چالش‌های کلان‌شهری مانند تبریز می‌پردازیم، از ضعف فرهنگی و به ویژه فرهنگ شهروندی صحبت می‌کنیم که آن هم ارتباط انکارناپذیری با وضعیت نابسامان مطالعه و کتابخوانی دارد. این واقعیت بیانگر یک نکته  اساسی است که با سخنرانی و شعار، هیچ کاری به نتیجه نمی‌رسد، مگر اینکه شرایط و امکانات لازم برای تحقق این امر در جامعه میسر شود. به گفته متخصصان حوزه کتاب، اگر مسئولان فرهنگی شهر واقعا بخواهند فرهنگ کتاب و کتابخوانی و مطالعه را در سطح جامعه گسترش بدهند، باید مطالعه دقیق و جامعی درباره وضعیت کتابخوانی در تبریز و سایر شهرهای آذربایجان انجام بدهند و عوامل عدم توسعهو وضعیت بیمار کتابخوانی را بررسی و تعیین کنند و در گام بعدی، یک طرح سراسری با همکاری متخصصان علوم کتابداری و اطلاع رسانی برای توسعه‌ی فرهنگ کتابخوانی در جامعه ارائه و شرایط لازم و کافی را برای اجرای آن فراهم سازند.

افزایش احساس نیاز به مطالعه

برای افزایش سرانه‌ی مطالعه، باید احساس نیاز به مطالعه را در مردم ایجاد کرد تا این کار برای مردم به عنوان یک فعالیت ضروری شناخته شود. تا زمانی که مردم، مطالعه را فعالیتی زائد و بی‌فایده بدانند، سرانه‌ی مطالعه همچنان پایین خواهد بود و این نقطه ضعف اساسی، مانند بسیاری دیگر از مشکلات فرهنگی جامعه، یک مسئله تک بعدی نبوده و عوامل بسیاری در آن دخیل هستند که برای حل این مشکل ابتدا باید این عوامل علّی و معلولی شناسایی شود.

یکی از مهم‌ترین چالش‌های ما در حوزه کتاب و کتابخوانی عدم یکپارچگی و همسویی نهادهای متولی و ذی‌ربط است که باید نگاه تعاملی و هم‌افزایی در این نهادها تقویت شود، زیرساخت‌ها توسعه پیدا کند و برنامه‌هایی که در راستای ارتقــای فرهنگ مطالعه و کتابخوانی اجرا می‌شود، از نظر کیفی و کمی ارتقا یابد. مباحث اقتصادی و هزینه تهیـه کتاب، مسئله توزیع مناسب مراکز عرضه و توزیع کتاب اعم از کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌ها و رساندن ملزومات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌ها به استانداردهای بین‌المللی از جمله مواردی است که به  تمرکز آن نیاز است. نهادهای متولی همچون اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تبریز و سایر نهادها از نظر ایجاد زیرساخت‌ها و اجرای برنامه در حوزه کتاب و کتابخوانی اقداماتی انجام داده‌اند؛ اما لازم است نسبت به بهره‌وری مطلوب از فضاها و امکانات موجود، طرح و برنامه داشته باشند، چرا که در حال حاضر سالن‌های مطالعه از نظر کیفی و کمی و ارائه خدمات در شرایط قابل قبولی نیستند.

“وقف“ و نقش آن در گسترش کتابخوانی

در گذشته جامعه‌ی ایرانی- اسلامی از ابعاد مختلف با مقوله‌ی “وقف” پیوند داشته و به ویژه در حوزه‌ی خدمات فرهنگی و اجتماعی، نقش بسزایی ایفا می‌کرده و یکی از اصلی‌ترین ابزارهای توسعه مراکز آموزشی و فرهنگی و خدمات اجتماعی، نهاد وقف بوده است. موقوفاتی که در شهرهای آذربایجان از جمله تبریز وجود دارد، فرصت بسیار مغتنمی است که باید نهادهای متولی حوزه‌ی وقف در تعامل با نهادهای فرهنگی و اجتماعی، نسبت به استفاده از این فرصت اقدام کنند.